Badania UX – 8 metod na poprawę użyteczności

Badania UX w dzisiejszych czasach powinny być znane nie tylko UX / UI Designerom, ale każdemu, kto ma styczność z tworzeniem stron internetowych czy aplikacji mobilnych.

Nawet jeśli samodzielnie nie będziesz prowadzić takich badań, to warto mieć świadomość istniejących metodologii oraz sposobu, w jaki można je wykorzystać do tworzenia produktów cyfrowych, które użytkownicy po prostu uwielbiają.

Badania UX – czym są?

Celem badań user experience (UX) jest poprawienie użyteczności strony lub aplikacji mobilnej. Do tego przydaje się wiedza o potrzebach, oczekiwaniach i zachowaniu użytkownków z grupy docelowej. Odpowiednio zaprojektowane badania UX pozwalają ją zdobyć.

UX Designerzy wykorzystują wiele różnych metod badawczych, które opisałem w dalszej części artykułu. Niektóre z nich mają już nawet oddzielne wpisy blogowe, do których możesz zajrzeć, aby dowiedzieć się więcej.

Dlaczego warto robić badania UX?

Badania UX skupiają się przede wszystkim na tak zwanym jakościowym aspekcie. Niewiele jest tutaj liczb. Efektem są raczej “miękkie” obserwacje i komentarze. To fantastyczne uzupełnienie analiz czysto ilościowych (w oparciu na przykład o dane z heatmap czy Google Analytics).

Co prawda nowe Google Analytics 4 daje więcej możliwości, jednak może być trochę trudniejsze od swojego poprzednika. Warto zainteresować sie szkoleniem z GA4, bo dane ilościowe są też ważne.

Cyferki mówią nam, gdzie występuję problem (na przykład na etapie płatności), z kolei badania UX pozwalają wydobyć potencjalne powody takiego stanu rzeczy wprost od prawdziwych użytkowników.

Tak więc jeśli kręcisz nosem i uważasz, że wnioski z badań UX są mało warte, bo próba jest niewielka i mało reprezentatywna, to warto zmienić zdanie i dać im szansę. Zwykle otwierają oczy na problemy z UX, na które sam nigdy byś nie wpadł.

Badania UX pomagają:

• Zwiększyć konwersję na stronie
• Obniżyć współczynnik odrzuceń
• Usprawnić nawigację w witrynie
• Skrócić czas potrzebny na zrealizowanie celu użytkownika
• Wyeliminować problemy z użytecznością
• Znaleźć błędy na stronie
• Odkryć typowe zachowania użytkowników, o których nie miałeś pojęcia
• Dowiedzieć się, jak jest odbierany Twój produkt / usługa
• Ocenić ”look & feel” strony w oczach odbiorców

Kiedy przeprowadzić badania ux?

Być może zadajesz sobie teraz pytanie: czy powinienem przeprowadzić badania UX dla mojej strony lub aplikacji? Może jest na to za wcześnie, albo za późno, bo przecież strona jest już zakodowana i ukończona? Jaki jest dobry moment na badania ux?

Okresowe badania UX

Można odpowiedzieć, że zawsze jest dobry moment, ale bądźmy realistami – mało kto ma budżet bądź czas na comiesięczne badania użyteczności. Poza tym jeśli na stronie zbyt wiele się nie zmienia, to wnioski z takich badań byłyby podobne.

I to jest właśnie dobra podpowiedź – jeśli coś ważnego zmieniło się na stronie internetowej lub w ofercie firmy, to wtedy warto przeprowadzić badania UX. Wystarczy nawet kilka testów użyteczności, aby sprawdzić, czy czasem nie pojawiły się problemy z użytecznością.

Redesign i badania UX

Kolejnym przypadkiem jest budowa nowej strony internetowej, czyli ukochany przez wszystkich redesign. Badania UX to moim zdaniem kluczowy element w projektowaniu odświeżonej lub całkowicie nowej witryny.

Dlaczego? Bo pozwalają na stosunkowo wczesnym etapie określić, jak strona powinna wyglądać, a także sprawdzić, czy wstępne projekty (na przykład w formie makiet papierowych lub LoFi) są intuicyjne i zrozumiałe dla użytkowników.

Rodzaje badań UX

Nie musisz przeprowadzać jednocześnie wszystkich badań user experience. Wystarczy, że wybierzesz metodę, która najlepiej pasuje do konkretnej sytuacji, a także budżetu i czasu, jakim dysponujesz.

Niektóre z badań możesz przeprowadzić od ręki, samodzielnie, natomiast do innych potrzebujesz uczestników, scenariuszy i konkretnego procesu.

1. Wywiady pogłębione (IDI)

Wywiad z osobą z grupy docelowej, prowadzony według wcześniej przygotowanego scenariusza. IDI to skrót od angielskiej nazwy “Individual in-Depth Interview”. Taki wywiad trwała zwykle minimum godzinę.

Do przeprowadzenia wywiadu pogłębionego potrzebujesz zestawu pytań, najlepiej otwartych, na które chcesz uzyskać odpowiedź. Istotna jest tutaj umiejętność zagłębiania się w wątki poruszane przez respondenta i szczegółowe dopytywanie, pozwalające dotrzeć do sedna sprawy i poznać głębokie potrzeby oraz motywacje.

2. Grupy fokusowe

Badanie prowadzone przez moderatora, który stymuluje dyskusję między uczestnikami, tak aby poznać różne punkty widzenia, często całkowicie przeciwne. Rozmowa powinna być prowadzona w oparciu o wcześniej przygotowany scenariusz, tak aby poruszyć istotne wątki i pytania, na które firma poszukuje odpowiedzi.

Grupy fokusowe są przydatne zarówno do konfrontacji opinii różnych grup uczestników, jak i do kreatywnego generowania nowych pomysłów i rozwiązań. Niekoniecznie muszą się odnosić wyłącznie do użyteczności strony. Mogą być szersze i dotyczyć oferty, produktów czy sposobu komunikacji firmy, co w dalszej kolejności można pośrednio przełożyć na zmiany w interfejsie czy komunikacji marketingowej.

3. Testy użyteczności

Inaczej nazywane badaniami użyteczności lub testami z użytkownikami. W skrócie takie badanie ux polega na opracowaniu kilku zadań opartych o popularne wzorce zachowań w serwisie, czyli przykładowo zakup produktu w sklepie internetowym czy znalezienie informacji o konkretnej usłudze na stronie firmowej.

Następnie uczestnik zadania wykonuje je pod okiem prowadzącego, komentując swoje poczynania i punktując błędy na stronie. Zazwyczaj przeprowadza się to badanie wśród 5-10 osób.

Testy użyteczności można przeprowadzić:

• W sposób zautomatyzowany (przez platformy takie jak na przykład UserTesting.com)
• Na żywo, będąc w tym samym pomieszczeniu z uczestnikiem
• Zdalnie, łącząc się z uczestnikiem przez wideokonferencję i obserwując jego udostępniony ekran

Każde rozwiązanie ma swoje plusy i minusy. Przeczytaj więcej o testach użyteczności.

4. Sortowanie kart (card sorting)

To badanie polega na przyporządkowywaniu poszczególnych elementów do grup. Przydaje się pod kątem planowania architektury informacji na stronie, a zwłaszcza przy układaniu nawigacji w menu.

Wyróżniamy wariacje metody sortowania kart:

1. Sortowanie kart zamknięte – kategorie są predefiniowane, a uczestnicy przyporządkowują do nich konkretne elementy.
2. Sortowanie kart otwarte – uczestnicy otrzymują elementy, które samodzielnie grupują, jednocześnie wymyślając własne nazwy dla utworzonych grup. Przydatna metoda do poznania języka, jakim naturalnie posługują się osoby z grupy docelowej w kontekście danego serwisu.
3. Wolna lista – ta metoda sprawdza się na samym początku tworzenia nowego serwisu. Uczestnicy samodzielnie tworzą nie tylko grupy i ich nazwy, ale też same elementy. Można to porównać do burzy mózgów pod hasłem “Co powinno się znaleźć na stronie?”.

Sortowanie kart można przeprowadzić manualnie, korzystając z kartek papieru czy post-itów. Dostępne są też narzędzia online do cart sortingu, takie jak CardSort czy OptimalSort.

5. Prototypowanie

Czy szkicowanie prostych makiet ekranów można uznać za badanie ux? Moim zdaniem tak. Jeśli planujesz zmiany na stronie, to możesz najpierw stworzyć prototyp na papierze lub w aplikacji typu UXPin czy Figma, a następnie pokazać kilku osobom i poznać ich opinię. To szybki i prosty sposób na uzyskanie informacji zwrotnej.

W ten sposób możesz też zbudować prostą nawigację czy interakcje z elementami i sprawdzić, czy taki interfejs będzie intuicyjny dla użytkowników.

6. Analiza heurystyczna

O analizie heurystycznej wspominam dość często na moim blogu. Nie bez przyczyny – jest to prosta, szybka, tania i skuteczna metoda na znalezienie potencjalnych problemów z użytecznością. Polega na analizowaniu konkretnych ekranów i ścieżek nawigacji w oparciu o dobre praktyki, własne doświadczenie i przeczucia.

Najczęściej jest przeprowadzana przez konkretnego specjalistę z odpowiednim doświadczeniem w UX / optymalizacji konwersji. Ale można też poprosić osoby niezwiązane bezpośrednio z projektowaniem interfejsów, aby – bazując na konkretnej checkliście czy frameworku – przeanalizowały stronę czy aplikację. Przeczytaj więcej o analizie heurystycznej.

7. Analiza nagrań sesji

Na rynku dostępnych jest wiele narzędzi pozwalających na nagranie ekranu użytkownika. W ten sposób możesz sprawdzić jak w rzeczywistości odwiedzający poruszają się po stronie.

Analizowanie nagrań sesji jest niestety czasochłonne. Minusem jest też brak kontekstu – nie wiesz, kim konkretnie jest dany użytkownik, czego szuka i dlaczego wykonuje (lub nie) konkretne akcje.

To badanie UX może być przydatne do odnalezienia elementów na stronie, z którymi większość użytkowników ma problem. Nagrania sesji pomagają też zauważyć błędy techniczne na stronie, o których być może nie miałeś bladego pojęcia, bo na Twoim urządzeniu / przeglądarce nigdy nie występują.

8. Eyetracking

Eyetracking, a po polsku “okulografia”, to badanie UX polegające na obserwacji ruchu gałek ocznych uczestnika. 

Jak się domyślasz, tutaj budżet musi być nieco większy, niż przy prostszych badaniach, bo potrzebny jest odpowiedni sprzęt – na przykład Tobii Pro Spectrum. Istnieją firmy, które wypożyczają taką aparaturę. Alternatywą są badania eyetrackingowe prowadzone online z wykorzystaniem kamerki.

Zaletą jest dokładność. Ze 100% pewnością wiesz, które elementy ekranu przykuwają uwagę uczestnika. Poznajesz wzorce poruszania się użytkownika wzrokiem po treści, czego nie pokażą Ci ani narzędzia do heatmap, ani tym bardziej Google Analytics.

Podsumowanie

Wachlarz badań UX jest spory i w praktycznie każdej sytuacji da się znaleźć metodę, która pozwoli Ci znaleźć problemy z użytecznością, zanim jeszcze zdecydujesz się na kosztowne wdrożenie.

Większość badań nie wymaga dużej inwestycji, a może zaoszczędzić sporo pieniędzy w długim okresie (przez eliminację nietrafionych rozwiązań już w zarodku). Nawet jeśli Ci się wydaje, że Twój pomysł na serwis czy aplikację jest genialny, to dla pewności zderz go z grupą docelową. Praktycznie zawsze pojawią się istotne zmiany, na które sam nigdy byś nie wpadł.

Zdjęcie autorstwa Canva Studio z Pexels